“Het laatste geschenk dat een (groot)ouder aan een kind kan geven, is door voorbeeld te laten zien hoe je de dood met kalmte tegemoet kunt treden.”
– Irvin D. Yalom –
De dood is een van de weinige zekerheden die we kennen. Toch wordt er vaak over gezwegen, zeker richting kinderen. Uit liefde en beschermingsdrang willen we hen behoeden voor verdriet en pijn. Maar in die poging om te beschermen, ontnemen we hen vaak iets heel kostbaars: de kans om het leven in al zijn facetten te leren kennen, inclusief de dood.Kinderen betrekken bij het sterfproces en de uitvaart kan veel betekenen. Het helpt niet alleen bij hun huidige rouw, maar bereidt hen ook voor op toekomstige verliezen. Het is een geschenk dat veerkracht, begrip en vermogen tot verbinding versterkt. Lees ook mijn eerdere blog over de film Coco over dit onderwerp.
WAAROM KINDEREN BETREKKEN?
Erkenning van hun verdriet
Een kind heeft vaak een eigen, unieke band met de stervende. Door hen uit te sluiten, ontkennen we die verbinding. Betrekken is een manier om te zeggen: jouw verdriet doet ertoe, jouw aanwezigheid doet ertoe.
Minder angst, meer helderheid
Wat kinderen niet begrijpen, vullen ze zelf in. Fantasieën kunnen beangstigender zijn dan de werkelijkheid. Wanneer zij mogen zien wat er gebeurt en er uitleg bij krijgen, wordt de dood minder een geheim en meer een begrijpelijk deel van het leven.
Basis voor gezonde rouw
Door ervaringen met sterven en afscheid leren kinderen dat emoties er mogen zijn, dat rituelen helpen bij verwerking en dat je verlies samen kunt dragen. Dit legt de basis voor een gezonde omgang met rouw, nu en in hun verdere leven.
Voorbereiding op de toekomst
Een kind dat leert dat dood en leven bij elkaar horen, ontwikkelt een houding van openheid en durf. Als volwassene kan het later met meer veerkracht omgaan met verlies, omdat het al weet: dit is zwaar, maar ik kan het dragen – en ik hoef dat niet alleen te doen.
HOE BETREK JE KINDEREN OP EEN ZORGZAME MANIER?
Door:
– eerlijk en eenvoudig te praten en uit te leggen
– duidelijke woorden te gebruiken. Kinderen nemen taal vaak letterlijk. Wanneer we zeggen: “Oma is ingeslapen”, kan een kind bang worden om zelf te gaan slapen. Of wanneer we zeggen: “Opa is op reis gegaan”, kan een kind gaan wachten tot hij terugkomt. Deze goedbedoelde metaforen creëren verwarring en soms zelfs angst.
– keuzevrijheid te bieden, vraag of het kind wil meehelpen of aanwezig zijn. betrekken betekent uitnodigen, niet verplichten. Ze mogen kleine stappen zetten.
Bied een rol bij sterven en de uitvaart
Iets aangeven, hand vasthouden, bij opa en oma zitten is al heel belangrijk, een bloem leggen, een herinnering vertellen, iets meegeven in de kist – kleine symbolische handelingen die veel betekenis kunnen dragen.
Creëer ruimte voor herinneringen
Ook ná de uitvaart is het belangrijk stil te staan. Samen foto’s bekijken, verhalen vertellen, een herinneringsdoos maken of een boom planten kan helpen om verdriet en liefde een plek te geven.
VEELGEHOORDE BEZWAREN
“Het is te zwaar voor kinderen.”
Wat zwaar is, is buitengesloten worden. Juist openheid en nabijheid geven houvast en veiligheid.
“Ze begrijpen het toch niet.”
Elk kind begrijpt op zijn of haar niveau. Ze voelen meer dan wij soms vermoeden en hebben recht op hun eigen manier van begrijpen.
“Ze worden er bang van.”
Angst ontstaat vaak uit het onbekende. Wat zichtbaar en bespreekbaar is, wordt minder dreigend.
Een levensles
Kinderen betrekken bij het sterfproces betekent hen laten zien dat verdriet er mag zijn, dat liefde blijft bestaan en dat je verlies niet alleen hoeft te dragen. Het is een les die zij meenemen in hun verdere leven: dat dood en leven onlosmakelijk verbonden zijn, en dat we samen de kracht vinden om het te dragen.
Tot slot
Als ritueel- en stervensbegeleider zie ik steeds opnieuw hoe waardevol het is wanneer kinderen een plek krijgen in het sterfproces en de uitvaart. Het maakt hen sterker, opener en beter voorbereid op de verliezen die later in hun leven onvermijdelijk komen.
